بسمه تعالی

برگزاری نشست چالش های فقهی تعاملات زن و مرد در فضای مجازی

به گزارش روابط عمومی و بین الملل ، نشست علمی آموزشی « چالش های فقهی تعاملات زن و مرد در فضای مجازی » روز پنجشنبه 23 اسفند 97 به همت مرکز تخصصی فقه و اصول برگزار شد .

 در ابتدا ، دبیر علمی نشست سرکار خانم غلامعلی شاهی از مهم ترین اهداف برگزاری این نشست را زنده نگه داشتن احکام فقهی و رعایت خط قرمزها در فضای مجازی دانست .

وی با بیان این که مسأله ی فضای مجازی و افزایش تعاملات افراد در آن ، از موضوعات مستحدثه است عنوان کرد که با گسترش ارتباطات مجازی در این حوزه ، دانش فقه باید به مسائل آن پاسخگو باشد چرا که با پیشرفته شدن وسایل ارتباطی و گسترش ابعاد فضای مجازی ، ارتباطات غیرحضوری زنان و مردان نیز افزایش یافته و این تعاملات در کنار فوایدی که داشته، باعث گسترش فحشا و بی عفتی و مهجور واقع شدن احکام فقهی در این عرصه شده است لذا متولیان امر باید این موضوع را به درستی برای مردم تبیین کنند .

وی در ادامه به برخی از چالش های موجود در فضای مجازی اشاره کرد از جمله ؛

چالش امکان یا عدم امکان تحقق خلوت با نامحرم در فضای مجازی

تشخیص و تعیین حکم بعضی از مصادیق جدید مانند سماع صوت و ارتباط تصویری و

چالش قلمرو استیذان از مالک ، پدر و همسر در فضای مجازی .

در ادامه استاد نشست جناب حجةالاسلام و المسلمین آقای غلامحسن حیدری به بیان و بررسی چالش های موجود در فضای مجازی پرداخت . ایشان با بیان اینکه اصل اولی در حکم نظر به عکس و فیلم زنان نامحرم برائت است افزودند که قاعده ثانویه در این بحث حرمت است و این حکم حرمت با سه دلیل اثبات می شود :

1. اطلاق آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور ؛« قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِ‌هِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُ‌وجَهُمْ ذَلِکَ أَزْکَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ‌ بِمَا یَصْنَعُونَ وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِ‌هِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُ‌وجَهُنَّ .... »

استدلال به این آیات به این صورت است که اطلاق این آیات شامل نگاه در فضای مجازی هم می شود .

2. دسته ای از روایات با منطوق « النَّظَرُ سَهمٌ مِن سِهامِ إبليسَ مَسمومٌ[1]» وجود دارد که با اطلاق خود شامل نگاه در فضای مجازی هم می شود .
3. روایاتی که بحث نظر اول و نظر دوم را مطرح می کنند و اطلاق این روایات نیز همه نگاه ها از جمله نگاه در فضای مجازی را در بر می گیرد .

استاد نشست علمی اظهار داشت که در بحث ارتباط با نامحرم ، ادلّه کفایت می کند بر اثبات این مطلب که خوف وقوع مقدمه قریبه حرام ، موضوع حرمت است نه وقوع در خود حرام . یعنی حتی اگر زن و مرد نامحرم نگران باشند که با این ارتباطات ، تمایل قلبی بینشان به وجود می آید این ارتباطات حرام است .

ادله ای که در این رابطه می توان به آن ها استدلال کرد عبارتند از :

1. آیه 32 سوره احزاب : . . . فَلاتَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً
2. آیه 33 سوره مبارکه احزاب : وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الأُولى . . .
3. آیه 53 سوره مبارکه احزاب : فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجاب ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ

آیه 59 سوره مبارکه احزاب : يا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنينَ يُدْنينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ ذلِکَ أَدْني‏ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلا يُؤْذَيْنَ ......

4. روایاتی که از خلوت با نامحرم نهی می کند ( که البته سند این روایات تمام نیست )
5. روایات ناهی از راه رفتن زنان در وسط معابر که این روایات ارشاد به این مطلب دارد که زنان و مردان باید از زمینه های گناه فاصله بگیرند و وجود زنان در وسط معابر یکی از راه های ایجاد تمایل قلبی برای مردان می باشد .
6. روایات ناهی از نشستن مرد در مکانی که خانم نامحرم به تازگی از آنجا برخاسته است . این روایات نیز اشاره به این مطلب دارد که نشستن در چنین مکانی باعث ایجاد تمایل بین زن و مرد می شود .

استاد حیدری در ادامه بیان کردند که بحث خلوت با نامحرم اگر ممنوع باشد و موضوعیّت داشته باشد ( که طبق آیات و روایات اینچنین است ) هیچ لغوی و غیر لغوی در معنای کلمه خِلا ( به معنای خلوت کردن ) اتّحاد فیزیکی مجلس را شرط ندانسته اند پس در فضای مجازی هم خلوت با نامحرم صدق می کند .

در بحث چالش استیذان از مالک ، همسر و پدر ، ایشان بیان کردند نسبت به مسأله wifi اگر شخصی رمز خود را در اختیار فردی قرار داد اگر قرینه ای برای تحدید استفاده نداشته باشد این یعنی از طرف مالک منعی برای استفاده وجود ندارد و شخص می تواند هر مقدار که خواست از اینترنت مالک استفاده نماید . در مورد استفاده از اینترنت توسط فرزند ، مقدار استفاده از اینترنت و کیفیت آن ، باید توسط پدر کاملاً مشخص شود بنابراین اگر رضایت پدر نسبت به استفاده کلی از اینترنت فعلی و عدم رضایت او نسبت به موارد خاص تقدیری باشد فرزند ضامن اینترنت مورد استفاده نخواهد بود . اما نسبت به در اختیار قرار دادن وسیله های ارتباطی ، باید در مقدار و کیفیت استفاده از آن وسیله،  اذن مالک ، همسر و پدر احراز شود .

ایشان خاطر نشان کردند که در مورد استیذان از شوهر برای ورود به فضای مجازی اگر آن فضا فضای عمومی است شبهه منع ، قوی می باشد . 

با توجه به کم بودن فرصت نشست ، به بعضی از چالش های فقهی در این زمینه پرداخته نشد که إن شاء الله در فرصتی دیگر مورد بررسی قرار خواهد گرفت .

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. کافی : ج 5 ، ص 559 ، ح 12 : الإمام الصادق عليه السلام : النَّظَرُ سَهمٌ مِن سِهامِ إبليسَ مَسمومٌ ، وكَم مِن نَظرَةٍ أورَثَت حَسرَةً طَويلَةً امام صادق عليه السلام : نگاه ، تيرى زهرآگين ، از تيرهاى شيطان است ، و چه بسيار نگاهى كه پشيمانى درازمدّت به جاى مى گذارد .